Kiedy zbliża się ostatnia niedziela października, zaczyna robić się głośno na temat zmiany czasu letniego na zimowy. Cofamy wskazówki o godzinę, z czego teoretycznie powinniśmy być zadowoleni, bo przecież możemy nieco dłużej pospać. Okazuje się jednak, że fakt ten, oprócz szeregu korzyści, wiąże się również z pewnymi negatywnymi konsekwencjami. Jak zatem wpływa na nasz organizm zmiana czasu i dlaczego w ogóle taki rytuał jest praktykowany?

Dla oszczędności świec

Pomysłodawcą procedury przestawiania zegarków zależnie od pory roku był Benjamin Franklin. W jednym ze swoich pisanych z przymrużeniem oka artykułów obliczył szacunkowy koszt niepotrzebnie zużywanych świec, kiedy wszyscy wstają na długo po wschodzie słońca, a pomimo zapadnięcia zmroku, nadal muszą pracować. Prawdopodobnie nie spodziewał się, że koncepcja rzeczywiście zostanie wprowadzona w życie, a jednak 30 lat później eksperymentalnie zrobił do niemiecki rząd. Obecnie wiele państw świata, w tym oczywiście Polska, stosuje to rozwiązanie.

Czas letni i zimowy na świecie

W większości krajów przesunięcie czasu na letni ma miejsce na wiosnę, kiedy to zegarki przestawiane są do przodu, zazwyczaj o godzinę. Z kolei czas zimowy wraca jesienią, kiedy to zegarki przesuwane są do tyłu. W ten sposób maksymalizowana jest ilość światła dziennego podczas godzin, w których ludzie są aktywni.

Ze względu na różnice kulturowe, geograficzne i polityczne, praktykowanie zmian czasu następuje w odmiennych terminach. Zdarza się, że staje się to przyczyną nieporozumień i problemów w zakresie transgranicznej komunikacji. Zdania w tej kwestii są podzielone i w wielu krajach stanowią przedmiot częstych debat i analiz. Dostosowanie polityki czasowej do zmieniających się potrzeb społecznych i gospodarczych to trudny temat, w którym wciąż rozmaite państwa nie doszły do porozumienia.

Co zyskujemy dzięki zmianie czasu?

Wydawać by się mogło, że skoro epoka oświetlania domów świecami dawno przeminęła, rozróżnienie czasu na letni i zimowy nie jest potrzebne. Dlaczego jednak rozwiązanie to nadal funkcjonuje? Nie da się ukryć - powody są głównie ekonomiczne. Lepsze dostosowanie zegarków do pory roku pozwala zaoszczędzić w skali globalnej znaczną ilość energii elektrycznej. Ale czy tylko? Choć tego nie zauważamy, w związku ze zmianą czasu odczuwamy również korzyści wynikające z możliwości dłuższego cieszenia się światłem słonecznym, a tym samym gromadzenia tak cennej w czasie jesieni i zimy witaminy D. Przesypiamy taką samą liczbę godzin, ale pora wstawania i chodzenia spać jest bardziej zbliżona do wschodu i zachodu słońca.

Co tracimy?

Na jakość snu wpływają nie tylko warunki panujące w sypialni, ale również regularność rytmu dobowego - niestety przestawianie wskazówek zegara zaburza jego równowagę. Sam fakt zmiany może odbić się negatywnie na samopoczuciu i zdrowiu. Naukowcy dowodzą, że dopiero po tygodniu powraca do normy układ hormonalny, a szczególnie wydzielanie kortyzolu, odpowiedzialnego między innymi za metabolizm, oraz melatoniny wprowadzającej organizm w stan snu lub czuwania. W konsekwencji można się spodziewać skutków podobnych do tak zwanego jet lag, związanego z podróżą do innej strefy czasowej. Są to między innymi bezsenność, przemęczenie, rozdrażnienie i problemy z układem trawiennym.

Jak radzić sobie z negatywnymi skutkami?

Na szczęście znając konsekwencje można spróbować im zaradzić. W ciągu kilku dni po fakcie, należy jeszcze bardziej niż zwykle dbać o jakość swojego snu. Warto zmienić pościel i pokrowiec materaca, brać ciepłe kąpiele, nieco więcej odpoczywać. Dobrym pomysłem może okazać się stopniowe przyzwyczajanie organizmu do zmienionej pory wstawania, na przykład poprzez sukcesywne nastawienie budzika na zaledwie kilkanaście minut później lub wcześniej. Najłatwiej zrobić to osobom o elastycznych godzinach pracy, ale każdy powinien być w stanie zjeść śniadanie czy też przeczytać poranną gazetę wolniej lub szybciej niż zazwyczaj.

Czy zmiany czasu zostaną zlikwidowane?

Obecnie trwają intensywne dyskusje na temat przyszłości zmian czasu w Europie i na świecie. Część osób argumentuje, że są one nadal potrzebne ze względów ekonomicznych, takich jak oszczędność energii elektrycznej. Z drugiej strony, pojawiają się głosy, które podkreślają negatywne skutki zdrowotne i społeczne związane ze zmianą czasu, takie jak zaburzenia snu i obniżona wydajność w pracy.

Unia Europejska rozważa możliwość zakończenia praktyki zmiany czasu i pozostawienia jednej stałej strefy czasowej przez cały rok. Decyzja w tej sprawie może wpłynąć na codzienne życie milionów ludzi, jednak ostateczne rozstrzygnięcie jeszcze przed nami.

Jak przetrwać zmiany czasu?

Kilka dni przed planowaną zmianą czasu zacznij stopniowo przesuwać swoje godziny snu i pobudki. Możesz co wieczór kłaść się do łóżka o 15-30 minut wcześniej lub później, w zależności od pory roku. Koniecznie dbaj też o warunki panujące w sypialni. W wygodnym łóżku, na ergonomicznym materacu ze sprężynami kieszeniowymi, z pewnością będziesz wysypiać się lepiej - nawet mimo nieregularnych godzin.

Regularna aktywność fizyczna pomaga regulować sen. Staraj się ćwiczyć systematycznie, ale unikaj intensywnego wysiłku późnym wieczorem. Zatroszcz się też o zbilansowaną dietę i picie dużych ilości wody. Unikaj kofeiny i alkoholu. Oba te środki mogą zakłócać jakość snu i utrudniać zasypianie, co jest szczególnie ważne w okresie adaptacji do zmiany czasu.

Jeżeli ktoś potrafi dobrze zarządzać swoim dniem oraz zna zasady zdrowego snu, nie powinien martwić się nadchodzącą zmianą czasu. Warto pamiętać, że pomimo początkowego zamieszania, ostatecznie zyskujemy więcej słońca, a tym samym po prostu mamy lepszy nastrój!

Przeczytaj też:

1. Pianki w materacach - ich rodzaje i właściwości
2. Bezsenność - jak z nią walczyć?
3. 5 nawyków, które pozwolą Ci dobrze zacząć dzień