Bezsenność, czyli chroniczne problemy z zasypianiem i utrzymaniem snu, to dolegliwość, która może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia i codziennego funkcjonowania. Wpływa nie tylko na nastrój i samopoczucie, ale również na zdolność koncentracji, pamięć oraz ogólną wydajność w pracy czy szkole. Długotrwały brak odpowiedniego odpoczynku może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń psychicznych, chorób serca, a nawet osłabienia układu odpornościowego. Przyjrzyjmy się bliżej negatywnym skutkom niewyspania i bezsenności, aby lepiej zrozumieć, jak ważny jest zdrowy sen dla naszego organizmu.

Czym jest bezsenność?

Tak naprawdę nie musi ona oznaczać, że nie możesz w ogóle spać. Bezsenność jest także wtedy, gdy masz problemy z zasypianiem. Kładziesz się do łóżka i mimo zmęczenia, przez wiele godzin przewracasz się z boku na bok. Możesz cierpieć na bezsenność także wtedy, gdy nie potrafisz przespać całej nocy spokojnie. Budzisz się kilka razy w ciągu niej, albo wstajesz przed czasem, mimo, że wcale nie czujesz wypoczęcia. Objawy niewyspania są wtedy bardzo widoczne. Odczuwasz przemęczenie, jesteś w gorszej kondycji psychicznej, z czasem także fizycznej. Każdemu z nas zdarza się jednak raz na jakiś czas mieć problemy ze snem. Kiedy więc możemy mówić tak naprawdę o bezsenności? Trwała bezsenność jest wtedy, gdy problemy ze snem pojawiają się minimum trzy razy w tygodniu i trwają przez około trzy miesiące. Warto wtedy poszukać jej przyczyn.

Niewyspanie - najczęstsze przyczyny

Co powoduje niewyspanie i jakie są skutki bezsenności? Poznaj jej najczęstsze powody.

 - Stres - nie chodzi oczywiście o stres wywołany jednym konkretnym wydarzeniem, ale trwały, który utrzymuje się przez kilka tygodni lub miesięcy. Mogą powodować go problemy w pracy, związku czy choroba.

 - Złe nawyki w sypialni - często problemy z zaśnięciem albo chroniczne niewyspanie mają tak naprawdę banalne przyczyny. Może prowadzić do nich słabe zacienienie okna w sypialni, oglądanie telewizji w łóżku albo korzystanie w nim z komputera czy smartfona, bez aplikacji niwelujących światło niebieskie. Badania potwierdzają, że rozregulowuje ono rytm zasypiania.

 - Przyczyny medyczne - zaburzenia snu mogą być spowodowane zaburzeniami hormonalnymi, zaburzeniami tarczycy lub innymi schorzeniami organizmu.

 - Zbyt ciężkie posiłki przed snem - gdy zjesz zbyt dużo lub zbyt tłusto przed nocą, możesz mieć problemy z trawieniem, a skurcze brzucha czy jelit, nawet te delikatne, mogą Cię wybudzać ze snu.

 - Niewygodne łóżko - objawy niewyspania mogą być wywołane też tym, na czym śpisz. Jeśli masz źle dobrany materac, zbyt twardy lub zbyt miękki, albo taki, który nie podpiera dobrze ciała w trakcie snu, może to skutkować bezsennością. Wtedy wybudzasz się nocy albo wcześnie rano z powodu napięć mięśni, albo bólu karku czy kręgosłupa.

Objawy niewyspania - jak je rozpoznać?

Mogą być mniej lub bardziej poważne. Pierwsze skutki niewyspania, które pojawiają się po kilku bezsennych nocach, to brak energii, problemy z koncentracją, wahania nastroju i poczucie zmęczenia. Z czasem permanentne niewyspanie może doprowadzić do trwałego pogorszenia nastroju, nawet depresji. Skutki bezsenności po kilku miesiącach mogą odbijać się na całym organizmie. Możesz mieć podwyższony apetyt i przez to łatwiej przybierać na wadze. Także mieć obniżoną odporność i przez to większą podatność na infekcje. U kobiet dużo poważniejszy jest brak snu - skutki niewyspania mogą prowadzić do zaburzeń hormonalnych, nieregularnych miesiączek, problemów z zajściem w ciążę.

Jak przebiega diagnoza bezsenności?

Diagnoza bezsenności to wieloetapowy proces, który ma na celu zidentyfikowanie przyczyn problemów ze snem i ustalenie najlepszego sposobu leczenia. Lekarzem pierwszego kontaktu, do którego należy się zgłosić, jest zazwyczaj internista. Jednak właściwą terapią zajmują się z reguły psychiatrzy.

• Wywiad lekarski – podczas rozmowy lekarz pyta o ogólny stan zdrowia, historię medyczną, wszelkie istniejące choroby i przyjmowane leki. Kluczowe jest tu szczegółowe przedstawienie objawów.
• Badania laboratoryjne – mogą być zlecone, aby wykluczyć choroby takie jak problemy z tarczycą, cukrzyca lub inne zaburzenia hormonalne.
• Ocena psychologiczna – lekarz może ocenić stan emocjonalny i psychiczny pacjenta, aby zidentyfikować ewentualne problemy takie jak depresja, lęk czy stres, które mogą przyczyniać się do bezsenności.
• Ocena środowiska snu – lekarz może zapytać o warunki w sypialni, takie jak temperatura, hałas, światło i wygoda łóżka, które mogą wpływać na jakość snu.

Brak snu – jak sobie z nim radzić?

Jeśli masz podejrzenie, że problemy ze snem mogą być spowodowane schorzeniami organizmu, warto odwiedzić lekarza. Najczęściej wystarczy jednak kilka drobnych zmian w stylu życia, aby nieprzyjemne skutki bezsenności stały się odległym wspomnieniem. Oto kilka wskazówek:

 - Zero telefonu w łóżku - wszelkie sprzęty, takie jak tablet, smartfon czy komputer odstaw na minimum godzinę przed snem. Jednak nawet wtedy warto korzystać z nich z włączoną aplikacją niwelującą niebieskie światło albo w specjalnych okularach, które mają jeszcze bardziej skuteczne działanie.

 - Dopasuj odpowiedni materac - jest on niezwykle ważny dla spokojnego snu. Pewnie z resztą o tym już wiesz, bo prawdopodobnie zdarzyło Ci się choć raz nie przespać nocy na wakacjach z powodu okrutnie niewygodnego łóżka. Właśnie dlatego wybór odpowiedniego materaca, dopasowanego do Twoich potrzeb, jest bardzo istotny. Musi mieć on odpowiednio dobrany stopień twardości do Twoich preferencji, ale ważna jest też jego budowa i rozmiar. Bezsenność, jeśli śpisz z partnerem, może powodować zbyt mały materac.

Właśnie dlatego powinien on mieć minimum 140x200 cm tak jak materac SleepMed Comfort Plus. Jeśli masz problemy z kręgosłupem, aby zapobiec wybudzaniu się w nocy ze sztywnym karkiem, wybierz materac medyczny, który będzie idealnie podpierał Twój kręgosłup. Taki jest np. materac Hilding Pasodoble. Dla osób o podwyższonej wadze, które wybudza w nocy uczucie nieprzyjemnego zapadania się w łóżku, najlepszy będzie materac multipocket, o wzmocnionej wytrzymałości, taki jak materac Curem.Zip.

 - Techniki relaksacyjne - skutki niewyspania spowodowane stresem można zmniejszyć, stosując każdego dnia odprężające ćwiczenia. Najlepiej działa kilkuminutowa medytacja, ale również spokojny sport, taki jak joga. Przed snem lub późnym wieczorem unikaj jednak intensywnego wysiłku, takiego jak cardio. Może podnosić ono poziom hormonów stresu i utrudniać zasypianie.

 - Zdrowa dieta - objawy niewyspania mogą być też wywołane zbyt agresywnym odchudzaniem, częstymi głodówkami, źle zbilansowaną dietą. Dlatego staraj się jeść regularnie, wprowadzając wszystkie grupy spożywcze do menu. Nie jedz jednak przed samym snem, możesz przekąsić tylko coś lekkiego. Skutki niewyspania powinny być wtedy mniej intensywne.

Przebieg leczenia bezsenności

Sposób leczenia bezsenności zależy przede wszystkim od genezy występowania problemu. Jedną z głównych metod jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT-I). Podczas sesji pacjent czy się zdrowych nawyków snu, takich jak regularne godziny snu, unikanie alkoholu i kofeiny przed snem, oraz stworzenie odpowiednich warunków w sypialni. Terapia obejmuje też poznawanie technik relaksacyjnych (m.in. ćwiczeń oddechowych i progresywnego rozluźniania mięśni).

W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o zastosowaniu krótkoterminowej farmakoterapii. Jest to jednak ostateczny krok, a takie leczenie nie może trwać dłużej, niż dwa tygodnie. W skrajnych przypadkach stosuje się benzodiazepiny, ale specjaliści coraz częściej stosują nowoczesne podejście i wybierają leki przeciwlękowe nowej generacji.

Długoterminowe konsekwencje bezsenności mogą być poważne i wymagają skutecznego leczenia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb każdej osoby. Ważne jest, aby nie bagatelizować problemów ze snem i kiedy jest to potrzebne, zasięgnąć pomocy specjalisty, który pomoże zidentyfikować przyczyny bezsenności i zaproponuje odpowiednie metody leczenia. Regularny i zdrowy sen jest kluczowy dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego, dlatego warto podejmować wszelkie działania, które wspierają jego poprawę.

Przeczytaj też:

1. Poduszki profilowane – co odróżnia je od tradycyjnych poduszek?
2. Czym są materace wysokoelastyczne?
3. Czym jest łóżko kontynentalne i jak dobrać do niego materac?