Problemy z zaśnięciem u dzieci zwykle nie są spowodowane poważną patologią, natomiast w dużej mierze budzą niepokój rodziców i są częstym tematem pytań zadawanych pediatrom i lekarzom rodzinnym. Co dokładnie może być przyczyną niechęci do zasypiania i jak sobie z tym poradzić?

Dlaczego dzieci potrzebują snu?

Dzieci potrzebują snu z wielu powodów, które mają kluczowe znaczenie dla ich zdrowia oraz rozwoju fizycznego, emocjonalnego i poznawczego. To właśnie nocą organizm produkuje hormon wzrostu, który jest niezbędny dla regeneracji i wzrostu wszelkich tkanek. Sen jest też czasem, w którym organizm odpoczywa i regeneruje się po aktywnościach podejmowanych w ciągu dnia. Dla dzieci, które są nieustannie aktywne i uczą się nowych rzeczy, ten aspekt jest szczególnie istotny.

Organizm wytwarza w nocy cytokiny, które są niezbędne do walki z infekcjami i wspierają układ immunologiczny. Dlatego regularny sen pomaga wzmocnić odporność i zapobiega chorobom. Odgrywa  kluczową rolę w przetwarzaniu i konsolidacji pamięci. Dzieci, które dobrze śpią, mają lepsze wyniki w nauce, lepiej radzą sobie z zapamiętywaniem informacji i rozwiązywaniem problemów.

Problemy z zaśnięciem u niemowląt

Kiedy przez długi czas małe dzieci nie są w stanie spokojnie zasnąć, odbija się to także na samopoczuciu i zdrowiu opiekunów. Mimo szczerych chęci, rodzice nie zawsze potrafią uśpić swojej pociechy, co również nie jest ich winą. Bywa, że przyczyny problemów z zasypianiem są dosyć prozaiczne. Przykładowo, poprzez płacz mogą one komunikować głód, mokrą pieluszkę, niewygodny strój czy zbyt wysoką temperaturę w pomieszczeniu. Jeżeli te wszystkie przyczyny zostały wykluczone, a dziecko nadal nie zasypia, warto dokładniej przyjrzeć się innym ewentualnym przesłankom. Niektórzy pediatrzy wskazują, że za problemami z zasypianiem może stać kolka niemowlęca, czyli gazy gromadzące się w końcowym odcinku jelita grubego, które powodują nieprzyjemne wzdęcia. Wybudzanie może mieć także podłoże u różnych chorób somatycznych, infekcji lub bardzo częstego w tym okresie ząbkowania. W takim wypadku należy zasięgnąć opinii specjalisty, który wykluczy ewentualnie schorzenia i wskaże czynniki problemów ze snem.

Do 3 miesiąca życia dziecka mówi się także o czwartym trymestrze – jest to spowodowane ogromnym rozwojem i stawianiem kroków milowych w rozwoju systemu nerwowego dziecka. Intensywny rozwój, który może mieć znaczący wpływ na zasypianie, występuje do pierwszego roku życia. Jest to efekt nieustannego nabywania nowych umiejętności, poznawania świata i doświadczania wielu bodźców w ciągu dnia.  Dzieci mogą zacząć gorzej zasypiać także w wyniku procesów rozwoju psychicznego, np. w fazie lęku separacyjnego, kiedy to dziecko ma problemy z rozstaniem się z rodzicem na noc. W takim przypadku skutecznym rozwiązaniem powinno być ciasne owinięcie maluszka w kokon z rękoma ułożonymi wzdłuż ciała, dzięki czemu zwiększy się jego poczucie bezpieczeństwa. Dodatkowo pomocne mogą okazać się wszelkie działania uspokajającym dźwiękiem. To, co najbardziej działa na niemowlęta jest szumienie – kojarzy się ono z dźwiękami, które już zna z okresu płodowego.

Problemy z zasypianiem u starszych dzieci

Przyczyny problemów z zasypianiem w większości przypadków wynikają z innych powodów, aniżeli u niemowlaków. Jeżeli dziecko jest chore lub źle się czuje, zakomunikuje to w jasny i zrozumiały sposób. Mimo wszystko tym, co może łączyć problemy z bezsennością u dzieci młodszych i starszych, są skoki rozwojowe. Nauka chodzenia, mówienia, czytanie i kreatywne zabawy – to wszystko przyczynia się do ciągłego, intensywnego rozwoju, które może w znaczący sposób opóźnić lub całkowicie zaburzyć zasypianie. Między innymi dlatego u starszych dzieci szczególnie ważne jest zachowanie wieczornej rutyny, która na celu ma wyciszenie i przygotowanie malca do spokojnego snu. Jeżeli jednak mimo zachowanej rutyny oraz dużej aktywności w ciągu dnia, dziecko notorycznie opóźnia moment zaśnięcia lub stawia opór, warto skonsultować to z lekarzem.

Bezsenność przewlekłą u dzieci według klasyfikacji rozpoznaje się, gdy ma trudności z zaśnięciem i/lub utrzymaniem ciągłości snu, zbyt wcześnie wstaje, stawia opór przed położeniem się spać o określonej godzinie, żeby zasnąć wymaga interwencji opiekuna.

Oczywiście nie zawsze wszystkie problemy wiążą się z buntem pociechy. W niektórych sytuacjach to rodzice są winni zaburzeniom snu. Wystarczy, że nie będą oni konsekwentni w swoich postanowieniach lub będą wymagali od dziecka nadmiernej ilości godzin snu, czemu najmłodsi nie będą w stanie sprostać. W wielu przypadkach dziecko również po prostu nie umie zasypiać samodzielnie. W sytuacji, gdy do pewnego momentu spało z opiekunami, a także nagle zostało odstawione do innego pomieszczenia, zupełnie wytłumaczalne z ich strony będzie domaganie się bliskości oraz uwagi ze strony rodziców.

Leczenie bezsenności u dzieci - kiedy zgłosić się po pomoc?

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko ma problemy ze snem, warto rozważyć skonsultowanie się z lekarzem. Kiedy koniecznie musisz się na to zdecydować? Po pomoc należy sięgnąć wówczas, gdy kłopoty utrzymują się przez kilka tygodni. Wówczas wizyta u pediatry to konieczność! Również nasilenie objawów jest czymś, co warto obserwować.

Dzieci z przewlekłymi problemami zdrowotnymi, takimi jak astma, alergie, ADHD mogą w szczególności potrzebować interwencji lekarskiej w celu skutecznego zwalczania bezsenności. Po radę do specjalisty warto wybrać się również wówczas gdy wprowadzanie zdrowych zmian w stylu życia, nie jest w stanie pomóc w skutecznym rozwiązaniu zaistniałego problemu.

Jakie metody leczenia są zazwyczaj proponowane przez specjalistów? Pediatra w pierwszej kolejności przeprowadza dokładną ocenę zdrowia fizycznego i emocjonalnego. W ten sposób stara się odnaleźć bezpośrednią przyczynę problemu. W niektórych przypadkach stosuje się terapię poznawczo-behawioralną lub systemową. W skrajnych sytuacjach może się okazać, że konieczne jest sięgnięcie po leczenie farmakologiczne. W przypadku dzieci jest to jednak rozwiązanie rozpatrywane w ostateczności.

Stwórz optymalne warunki

Niezwykle istotne znaczenie podczas zasypiania mają warunki, które panują w pomieszczeniu przeznaczonym do snu dziecka. Aby cały rytuał wyciszania przebiegł pomyślnie, należy m.in. dostosować światło. Najlepiej, jeżeli zrezygnujemy z górnego oświetlenia na rzecz bocznych lampek, które nadadzą prywatności i ciepła wnętrzu. Z lepszymi efektami zaśnięcia wiąże się także ciepła, żółta barwa żarówki – niebieskie i białe odcienie jedynie rozbudzają i blokują wydzielanie melatoniny. Dlatego też nawet podczas kąpieli zaleca się stosowanie lekko przygaszonego światła, żeby dziecko wiedziało, że jest to czas relaksu i odcięcia się od wszelkich bodźców zewnętrznych.

Karmić maluszka warto zawsze w tym samym miejscu, w tej samej pozycji. Dzięki czemu nie będzie on odczuwał niepotrzebnego niepokoju wynikającego z nieznanego, nowego otoczenia. Tym, co znacznie może wpłynąć na bezproblemowe zasypianie jest również temperatura pomieszczenia. Warto pamiętać, że zbyt wysoka może doprowadzić do przegrzania się dziecka lub jego irytacji, co skutecznie opóźni zaśnięcie co najmniej o godzinę.

Materac - kluczowa rola w komfortowym zasypianiu

Materace przeznaczone dla najmłodszych muszą przede wszystkim dostosowywać się do zmian położenia ciała dziecka, a więc być wykonane z elastycznej pianki o średniej twardości. Tak jak w przypadku niemowląt, materace dla starszych dzieci powinny być antyalergiczne i przewiewne. Ze względu na higienę ich pokrowce muszą być również zdejmowane i wykonane z materiałów umożliwiających pranie w wysokich temperaturach. Warto mieć też na uwadze, że niemowlęta śpią nawet 20 godzin na dobę, a ich giętki kręgosłup potrzebuje odpowiedniego podparcia, które nie będzie za twarde, ani zbyt miękkie. Z tego powodu łóżeczko powinno być wyposażone w wygodny materac zapewniający dziecku bezpieczeństwo, zdecydowanie w pokrowcu niewywołującym podrażnień na jego delikatnej skórze i ułatwiającym utrzymanie czystości. Warto więc wybrać ten z wysokoelastycznej pianki antybakteryjnej Flexifoam (zobacz materac Hilding Safety Smyk).

W przypadku materacy dla najmłodszych użytkowników o bezpieczeństwie decyduje pozytywna opinia Instytutu Matki i Dziecka. Oznacza to, że produkt spełnia określone standardy oraz rygory higieny, przez co materac zapewnia dziecku zdrowy sen i prawidłowy rozwój.

Jakiej poduszki potrzebują dzieci?

Wybór idealnej poduszki zależy przede wszystkim od wieku dziecka. Ten element wyposażenia nie powinien znajdować się w niemowlęcym łóżeczku. Dopiero pociechy w wieku przedszkolnym i szkolnym mogą zacząć korzystać z poduszki. Dla najmłodszych najlepsze będą płaskie modele, które umożliwią utrzymanie naturalnej krzywizny kręgosłupa. Konieczne jest też zadbanie o to, aby poduszka była wykonana z naturalnych, najlepiej hipoalergicznych i przewiewnych materiałów.

Problemy z zasypianiem u najmłodszych mogą pojawić się na każdym etapie ich wzrostu. Ważne jest, aby rodzice zauważyli, co może być ewentualną przyczyną zaburzeń i skutecznie próbowali ją wyeliminować. Czasami jednak warto zaufać swojemu instynktowi i ze względu na intensywny rozwój, dać dziecku więcej czasu.

Przeczytaj też:

1. Materace rehabilitacyjne, czyli jakie?
2. Materac bonellowy a kieszeniowy – który lepszy?
3. Poduszki – jakie wypełnienie jest najlepsze?