Sen jest niezbędny do regeneracji układu nerwowego, ale u osób z chorobą Parkinsona jego jakość bywa znacząco obniżona. Jednym z głównych powodów są mimowolne ruchy i drżenia – charakterystyczny objaw tej choroby, wynikający z zaburzeń pracy mózgu w obrębie układu pozapiramidowego. Drżenie może występować zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, utrudniając zaśnięcie, powodując wybudzenia i zwiększając uczucie zmęczenia o poranku. Skąd bierze się ten objaw, jakie są jego najczęstsze przyczyny i w jaki sposób wpływa na sen? Oraz jaki materac ograniczy przenoszenie drgań i pomoże poprawić komfort wypoczynku u osób zmagających się z chorobą Parkinsona?

Drżenie, sztywność, spowolnienie: klasyczna triada objawów choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona jest najczęściej kojarzona z tzw. klasyczną triadą objawów, na którą składają się drżenie rąk, sztywność mięśni oraz spowolnienie ruchowe.

• Drżenie rąk ma zwykle charakter spoczynkowy – pojawia się, gdy ręce są rozluźnione, a ustępuje lub zmniejsza się w trakcie wykonywania ruchu. Może obejmować także palce, przedramiona, a z czasem inne części ciała.

• Sztywność i napięcia mięśni powoduje opór przy każdym ruchu, co utrudnia codzienne czynności, jak wstawanie z łóżka czy obracanie się podczas snu.

• Spowolnienie ruchowe (bradykinezja) objawia się wolniejszym wykonywaniem ruchów, mniejszą mimiką twarzy czy trudnością w rozpoczęciu chodzenia.

Wczesne objawy Parkinsona: na co zwrócić uwagę, zanim pojawi się drżenie?

Choć drżenie rąk jest najbardziej rozpoznawalnym symptomem choroby Parkinsona, pierwsze sygnały choroby często są mniej oczywiste i łatwe do przeoczenia. Mogą obejmować subtelne zmiany w pisaniu (pismo staje się drobniejsze), spowolnienie ruchów czy uczucie sztywności w jednej kończynie.

Często pojawia się też zmiana w sposobie chodzenia – krok staje się krótszy, a ręka po jednej stronie mniej się porusza. U części pacjentów wczesnym objawem mogą być także zaburzenia węchu, problemy ze snem REM czy uczucie przewlekłego zmęczenia.

Choroba parkinsona: nie tylko drżenie. Pełna lista objawów ruchowych i pozaruchowych

Poza typowymi objawami choroba Parkinsona może powodować wiele innych dolegliwości, które nie zawsze są od razu kojarzone z tą chorobą.

Objawy ruchowe mniej oczywiste:

• mikrografia – stopniowe zmniejszanie się wielkości pisma w trakcie pisania,

• zaburzenia mowy – cichszy, monotonny głos, trudności z wyraźnym artykułowaniem słów,

• ograniczona mimika twarzy (twarz „maskowata”),

• trudności w obracaniu się w łóżku lub wstawaniu z krzesła.

Objawy pozaruchowe:

• zaburzenia pracy układu pokarmowego, np. przewlekłe zaparcia,

• spadek ciśnienia tętniczego przy wstawaniu (hipotonia ortostatyczna),

• nadmierna potliwość i zaburzenia regulacji temperatury ciała,

• problemy ze snem – częste wybudzenia, niespokojne ruchy w fazie REM, koszmary,

• pogorszenie węchu (hiposmia), często pojawiające się wiele lat przed drżeniem,

• zaburzenia poznawcze i spadek koncentracji w późniejszych stadiach choroby.

Drżenie rąk: kiedy jest objawem zmęczenia, a kiedy sygnałem choroby?

Drżenie rąk nie zawsze oznacza chorobę, ponieważ może pojawiać się przejściowo w wyniku przemęczenia, stresu, odwodnienia czy po nadmiernej ilości kofeiny. Takie drżenie zwykle ustępuje po odpoczynku, nawodnieniu lub redukcji stresu.

Inaczej jest, gdy drżenie utrzymuje się przez dłuższy czas, stopniowo nasila się lub towarzyszą mu inne objawy, takie jak sztywność mięśni, spowolnienie ruchów czy zaburzenia równowagi. Wtedy może to być wczesny sygnał choroby neurologicznej

Rodzaje drżeń: spoczynkowe, posturalne, zamiarowe – jak je rozpoznać?

• Drżenie spoczynkowe – występuje, gdy ręce są rozluźnione i nie wykonują żadnego ruchu, np. podczas siedzenia. Charakterystyczne dla choroby Parkinsona, często zaczyna się od jednej ręki i ma rytmiczny, „liczący monety” charakter.

• Drżenie posturalne – pojawia się, gdy utrzymujemy ręce w określonej pozycji, np. trzymając filiżankę czy wyciągając ręce przed siebie. Może być wynikiem drżenia samoistnego, nadczynności tarczycy, lęku lub działania niektórych leków.

• Drżenie zamiarowe – nasila się w trakcie wykonywania ruchu celowego, np. przy próbie trafienia palcem w określony punkt. Często jest związane z uszkodzeniem móżdżku lub jego połączeń nerwowych.

Gdy ciało drży: przegląd możliwych przyczyn – od stresu po schorzenia neurologiczne

Poza najczęściej omawianymi chorobami układu nerwowego, drżenie może mieć także źródło w zaburzeniach pracy innych układów organizmu. Występuje m.in. przy zaburzeniach hormonalnych – szczególnie w nadczynności tarczycy, gdy nadmiar hormonów przyspiesza pracę serca i nasila pobudliwość nerwowo-mięśniową. Może też towarzyszyć hipoglikemii, czyli spadkowi poziomu cukru we krwi, co często obserwuje się u osób z cukrzycą.

Niektóre przypadki drżenia wynikają z niedoborów witamin i minerałów, zwłaszcza magnezu, potasu czy witaminy B12, które są niezbędne dla prawidłowego przewodnictwa nerwowego. Drżenie może pojawić się również po urazach głowy, w przebiegu chorób infekcyjnych atakujących układ nerwowy (np. zapalenie mózgu) czy w wyniku długotrwałego działania toksyn, takich jak alkohol lub metale ciężkie.

Zdarza się też, że drżenie ma charakter psychogenny. Pojawia się w zaburzeniach lękowych czy depresji i nasila w sytuacjach stresowych. W takich przypadkach kluczowe jest leczenie przyczyny psychicznej, a nie tylko łagodzenie samego objawu.

Drżenie samoistne: czym jest i jak je odróżnić od choroby Parkinsona?

Drżenie samoistne to jedno z najczęstszych zaburzeń ruchowych, a jego głównym objawem jest mimowolne, rytmiczne drżenie rąk. W odróżnieniu od choroby Parkinsona nie wynika z uszkodzenia struktur mózgu typowych dla parkinsonizmu, a jego przyczyna jest często uwarunkowana genetycznie. Objawy zwykle nasilają się podczas wykonywania czynności, takich jak picie z filiżanki czy pisanie, a nie w spoczynku.

Gdy ręce drżą przy ruchu: wszystko, co musisz wiedzieć o drżeniu samoistnym

Drżenie samoistne najczęściej ujawnia się w trakcie ruchu lub utrzymywania określonej pozycji, dlatego bywa nazywane drżeniem posturalnym lub kinetycznym.

Charakterystyczne jest, że takie drżenie rąk ustępuje lub jest minimalne w spoczynku, a nasila się, gdy pacjent sięga po przedmiot, pisze czy nalewa napój. Objawy mogą dotyczyć jednej lub obu rąk, a z czasem obejmować też głowę lub głos. Nasilenie dolegliwości bywa większe pod wpływem stresu, zmęczenia czy po spożyciu kofeiny.

Drżenie samoistne a drżenie parkinsonowskie: kluczowe różnice w diagnozie

Podstawową różnicą jest moment, w którym pojawia się drżenie. W chorobie Parkinsona dominuje drżenie rąk spoczynkowe – występuje, gdy ręka jest rozluźniona, i często ustępuje podczas ruchu. W przypadku drżenia samoistnego jest odwrotnie – objawy pojawiają się głównie w trakcie aktywności i utrzymywania pozycji.

Inne różnice obejmują:

• symetrię objawów – drżenie parkinsonowskie zwykle zaczyna się jednostronnie, a drżenie samoistne często dotyczy obu rąk od początku,

• towarzyszące objawy – w Parkinsonie występują także sztywność mięśni, spowolnienie ruchów i zaburzenia równowagi, których nie ma przy drżeniu samoistnym.

Zaburzenia snu jako wczesny objaw parkinsona: od bezsenności po "odgrywanie snów"

U pacjentów z chorobą Parkinsona problemy ze snem mogą pojawić się na długo przed wystąpieniem drżenia czy sztywności mięśni. Obejmują m.in. bezsenność, częste wybudzenia, koszmary czy tzw. REM Sleep Behavior Disorder (RBD) – zaburzenie, w którym chory w trakcie snu wykonuje gwałtowne ruchy kończyn lub mówi.

W takich przypadkach ogromne znaczenie ma prawidłowo dobrane podłoże do spania. Materace medyczne nie tylko zapewniają odpowiednie podparcie kręgosłupa i stawów, ale też pomagają ograniczać napięcie mięśniowe, co ułatwia zasypianie i zmniejsza ilość nocnych wybudzeń.

Warto więc zadbać o świadomy wybór odpowiedniego materaca medycznego, aby minimalizować nocny dyskomfort i poprawić jakość odpoczynku, a tym samym idealny rozmiar i typ materaca medycznego.

Drżenie a sen: dlaczego drżenie parkinsonowskie najczęściej ustaje podczas snu?

Drżenie charakterystyczne dla choroby Parkinsona to objaw wynikający z zaburzeń w obrębie układu pozapiramidowego mózgu, nasilający się głównie w stanie czuwania i spoczynku. Podczas snu aktywność układu nerwowego zmienia się, a mięśnie przechodzą w stan fizjologicznego rozluźnienia. To powoduje, że drżenie w większości przypadków ustaje lub znacząco się zmniejsza.

Jednak niewygodne, źle dobrane podłoże może powodować inne mikroruchy kompensacyjne i wybudzenia. Dlatego u pacjentów z chorobą Parkinsona warto rozważyć komfortowy materac na stawy dla seniora, który zmniejsza ucisk i wspiera regenerację mięśni.

Sztywność mięśni w nocy: dlaczego osoby z chorobą Parkinsona mają problem ze zmianą pozycji w łóżku?

Nocna sztywność mięśni i ograniczona mobilność stawów to częsty problem u osób z chorobą Parkinsona. Zbyt twarde lub zbyt miękkie podłoże dodatkowo utrudnia obracanie się, co prowadzi do fragmentacji snu i porannego zmęczenia.

W tej sytuacji kluczowe jest zastosowanie materacy medycznych o optymalnej sprężystości i właściwościach przeciwuciskowych, które ułatwiają przesuwanie ciała i zmniejszają opór przy zmianie pozycji. Dostępne są w różnych wymiarach – od większych modeli dwuosobowych po kompaktowe materace medyczne 90x200, idealne do łóżek jednoosobowych czy pokojów opieki długoterminowej. Dzięki nim pacjent może spać wygodniej, a opiekun ma łatwiejszy dostęp do chorego podczas nocnej pomocy.

Olga Rymarska

Jestem fizjoterapeutką i uważam, że to codzienne nawyki mają największe znaczenie. Zarówno w pracy z pacjentami, jak i w przestrzeni internetowej udzieliłam setki porad o śnie, postawie i codziennym ruchu. Dziś łączę doświadczenie fizjoterapeutyczne z copywritingiem medycznym, tworząc treści o zdrowiu tak, jak mówię do swoich pacjentów: prosto, konkretnie i z troską.